กำลังใจพึงรู้ได้เมื่อภัยมา

พระผู้มีพระภาคตรัสกับพระเจ้าปเสนทิโกศล ว่า “ดูก่อนมหาบพิตร       กำลังใจพึงรู้ได้ในคราวมีอันตราย   ก็กำลังใจนั้นจะพึงรู้ได้ด้วยกาลนาน ไม่ใช่ด้วยกาลเล็กน้อย ผู้ใส่ใจจึงจะรู้ได้   ผู้ไม่ใส่ใจ       ก็ไม่รู้    ผู้มีปัญญาจึงจะรู้ได้   ผู้มีปัญญาทรามก็ไม่รู้”

      ในอรรถกถา แก้ไว้ว่า   บทว่า ถาโม   ได้แก่ กำลังแห่งญาณ (ปัญญา). จริงอยู่ กำลังแห่งญาณของผู้ใดไม่มี  เมื่อเกิดอุปัทวันตรายขึ้น ผู้นั้น   ก็มองไม่เห็นการถือสิ่งที่ควรถือ       มองไม่เห็นกิจที่ที่ควรทำย่อมประพฤติ เหมือนดังเข้าไปยังเรือนที่มืดตื้อ ด้วยเหตุนั้นพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า   ขอถวายพระพรบุคคลพึงรู้กำลัง (ญาณ) ได้  ก็ในคราวที่มีอันตราย

  จาก...พระสุตตันตปิฎก  สังยุตตนิกาย  สคาถวรรค ชฏิลสูตร   พร้อมทั้งอรรถถา

    กำลังใจ  ต้องเป็นกำลังของปัญญา  ถ้าไม่ได้ศึกษา ไม่ได้ฟังพระธรรม ไม่ได้อบรมเจริญปัญญา ก็ไม่รู้ว่าจะมีปัญญามาจากที่ไหน ที่จะทำให้จิตใจเข้มแข็งได้    โดยปกติของผู้ที่ไม่ได้ศึกษาพระธรรม หรือแม้จะได้ฟังได้ศึกษาพระธรรมมาบ้าง  แต่ความเข้าใจยังน้อย  ยังไม่มีความมั่นคง      ก็ย่อมจะมีความหวั่นไหว เศร้าใจ    เมื่อได้รับสิ่งที่ไม่น่าปรารถนา ไม่น่าพอใจ ประการต่าง ๆ ในชีวิตประจำวัน  แต่ผู้ที่มีกำลังแห่งปัญญา   ย่อมรู้ย่อมเข้าใจสภาพธรรมที่เกิดขึ้นตามความเป็นจริง  ว่า เป็นเพียงสภาพธรรมที่เกิดขึ้นเป็นไปตามเหตุตามปัจจัยเท่านั้น  เพราะรู้ตามความเป็นจริง จึงไม่หวั่นไหว เมื่อประสบกับโลก-ธรรม ฝ่ายที่ไม่ดี      พร้อมทั้งเป็นผู้ที่รู้ว่า  อะไรควรทำ    อะไรไม่ควรทำอีกด้วย  (หรือแม้กระทั่งได้รับโลกธรรมฝ่ายที่ดี ผู้ที่มีกำลังแห่งปัญญา ก็ไม่หลงระเริง ไม่มัวเมา)  ดังนั้น    การศึกษาพระธรรม การฟังพระธรรม อบรมเจริญปัญญา เพื่อเป็นผู้มีกำลังใจ  (กำลังแห่งปัญญา)  ที่ดียิ่งขึ้น นั้น   จึงเป็นสิ่งที่สำคัญและจำเป็นต่อการดำเนินชีวิตประจำวันเป็นอย่างมาก  เพราะเหตุว่า ที่พึ่งอย่างอื่น  ไม่มี  นอกจากปัญญา เท่านั้น.